سرائیکستان دی آواز کیوں؟

تحریر ۔ فیصل شہزاد چغتائی

سرائیکیاں ہر دور اچ قربانیاں ڈیتیاں تے اج تک ڈیندے پئن۔۔۔۔ پاکستان تے وجود اچ آون دے بعد توں گھن تے آج 70 سال گزر ونجن دے بعد اپنڑی سنجھاݨ ، اپنڑی ثقافت ، اپنڑی انا سرائیکیاں قربان کر ݙیتی۔۔۔۔ قائد اعظم محمد علی جناح دی آواز تے کہ اردو کوں قومی زبان رائج کر ݙیتا گئے تساں تسلیم کرو ۔۔۔ اساں سرائیکیاں نے اپنڑیں گھر اچ اپنڑیں بالاں کوں اردو بولن دی تلقین کیتی تے اج الحمداللہ اردو اساڈی قومی زبان ھِ لیکن اساں انگریزی زبان دی قید اچ ھیں ۔۔۔ مجبوری ھِ کیوں مجبوری ! کیونکہ اساں کوں پوری دنیا کوں اپنڑیں گالھ سمجھاون واسطے ھک زبان ۔۔۔انگریزی استعمال کرنی پوندی ھِ ۔۔۔۔ تے تمام پاکستانی سکولاں اچ تعلیم دی قدر وی جو انگریزی سکول ہووے اون کوں ڈیتی ویندی ھِ افسوس ! اساں اپنڑاں ترکہ دور کیتھیں ھزاراں مݨ مٹی دے تلے پُور تے آ گئے ھیں ۔۔۔۔ اساں سرائیکیاں مثالاں نال زندہ کیتاں ھن ۔۔۔ اساں توں ودھ کوئی قوم کینی جئیں قربانیاں ڈیتیاں ہوون۔ سبھ توں پہلے پاکستان دے وجود تے قرار داد کو تسلیم کرن والی ریاست بہاول پور ھائی۔۔۔ جئیں ریاست کوں انگریز وی تسلیم کریندے ھن۔۔۔۔ جو علاقے پاکستان کوں ملے او انگریزاں دا قبضہ ھائی انڈیا نے تاں اساڈے حصے دے علاقیاں جو انگریزاں دے قبضے اچ ھن انہاں تے وے ازدھا بن تے قابض تھئی گئے ۔۔۔ تعصب ہر دور اچ پیدا کیتا گئے ۔۔۔ مشرقی پاکستان کوں علیحدہ کر تے بنگلا دیش بنڑا ڈیتا گئیا دلاں اچ فرق پیدا کیتا گئیا ۔۔۔۔ ہر دور اچ شیاطین وجود اچ رھن تے انہاں کوں شیری ڈیون واسطے کوئی نا کوئی پچھی تے کم کریندا رھے ۔۔۔ لیکن ! اج 70 سال عرصے دے بعد اچانک سرائیکی زبان قوم تے ثقافت کوں بچاون دا نعرہ صرف تے صرف ایں واسطے لگے کہ سرائیکیاں مسلسل قربانیاں ، محبتاں تے امن دا درس ڈیتے جیندا ثبوت ہر جاء تے مساجد ، مدارس ، سکول ، ہسپتال تے اساتذہ کرام ملدن جنہاں دیاں خدمات واقعی نا قابل فراموش ھن ۔۔۔ اساڈے وڈیریاں نے اپنڑیاں زمیناں جانوراں ھجرت کر تے آون والے پنجابیاں کوں پیش پیش کیتیاں ۔۔۔ پنجابی قوم دی اکثریت انڈیا توں ھجرت کر تے آئے جنہاں کو نا صرف بہاول پور ریاست نے سپورٹ ڈیتی تے پاکستان بنڑن اچ اولین صف اچ اپنڑاں کرداد ادا کیتا، ایہو جئی ریاست جئیں اپنڑاں کیپٹل بغداد الجدید ، اپنڑی کرنسی ، اپنڑی ریاست دا جھنڈا صرف پاکستان تے قربان کر ݙیتا کہ صرف تے صرف ایں واسطے کہ پاکستان دا مطلب کیا لا الہ اللہ ۔۔۔۔ ایں توں بعد کجھ نا بچدا ھا تے نا بچیاں ،اپنڑیں بزرگاں دی نصیحتاں تے تربیت نے 70 سال دے عرصے دے صبر دی اساں سرائیکیاں کوں ہمت ݙیتی۔۔۔۔ اج اتنے سال گزرن دے بعد آمریت جمہوریت ۔۔۔ جمہوریت بالمقابل جمہوریت ۔۔۔۔ جمہورت بصورت بادشاہت ۔۔۔ بادشاہت ایں واسطے ۔۔۔ کہیں اپنڑی من مرضی مسلط کریندے گئے ۔۔۔۔ تاریخ دے صفحات کوں پھاڑ تے ہتھ سیکھیندے گئے تے پنج آب یعنی پنجھ دریاواں دی زمین کوں پنجاب بنڑاں ݙیتا گئیاں ۔۔۔ کوئی نا بولا کیوں کہ اساں سرائیکی تعصب رکھا ھی کینی ھر بھیرا کوں محبت ڈیتی تے تسلیم کریندے گئے اپنڑیں گھر اپنڑیں گلیاں اپنڑیں شہار ہر جا تے آباد کریندے گئے ۔۔۔۔ اساں انہاں کوں اپنائیت ڈیکھیندے گئے تے او افسوس اساڈی پاڑ پٹیندے گئے۔۔۔۔ مزید وی اساڈی قوم الحمداللہ اتنی ہمت رکھیندی ھِ کہ مزید 70 سال بہہ تے کھا سکے۔۔۔ ھن وی سرائیکی کہیں دے مقروض کینی البتہ انہاں علاقیاں توں فوائدہ پورے ملک کوں پھجدے ، زراعت دی شکل اچ ، ٹرانسپورٹ دی شکل اچ ، انفرادی قوت دی شکل اچ ۔۔۔ اچ جو سرائیکی کوڑے لگدے پئے ھن یا جو لوگ اے سمجھدن کہ سرائیکی آواز تعصب ھِ انہاں توں ھک سوال ضرور بنڑدے ۔۔۔ اگر تساں اپنڑیں گھر اچ کہیں بال کوں گھن تے آو اوندی خدمت کرو اپنڑیں بالاں وانگو رکھو اونکوں چنگی تعلیم ڈیو ۔۔۔ او وڈا تھئی تے آکھے کہ ھن میں تساڈا پیو ھاں ! تے ول ڈوکھ لگدے۔۔۔۔۔

ھک طویل عرصہ رنگین مزاج تے مطلب پرستی دے نال جڑے سیاست داناں نے سرائیکیاں دا استعمال کیتے تے ھن وی ۔۔۔ جیویں دا لگدے سرائیکیاں دا استعمال کریندے پئن کہیں کوں مجبور کر تے تے کہیں کوں معاشی بدحال کر تے ۔۔۔۔ کہیں کوں پیسیاں نال تے کہیں کوں اناج دے نال لٹن دا سلسلہ جاری ھِ پچھلے 15 سالاں اچ جو تاریخ اچ تبدیلیاں کتیاں گئن او افسوس ناک ھن،،،، پوری دنیا کوں اے ڈساون کہ سرائیکی پنجابی زبان دا حصہ ھن بہوں افسوس ناک ھِ سرائیکی شاعراں کوں پنجابی شاعر لکھن ۔۔۔ سرائیکی ثقافت کوں اپنڑی ثقافت ڈساون ۔۔۔ تے سرائیکی وسیب تے جنوبی پنجاب دی اسٹمپ لاون ۔۔۔۔ اے سبھ توں افسوس ناک امر ھِ جو تھئیا تھئیا سرائیکی برداشت کریندے رھے ھن پانڑیں سر توں اتے چلا گئے ۔۔۔ چلو پہلے آباد تھئے بے گھر ھاوے اساں سرائیکیاں ھمدردیاں دا اظہار کر تے سینے نا لایا تے ست بسم اللہ آکھیا ۔۔۔ ایندے بعد چاپلوسیاں کر کر تے سرائیکیاں دی پاڑ پٹیندے رہ گئے ۔۔۔۔ اساں ول وی برداشت کریندے رہ گئے کہ یار چلو کوئی گالھ نی بھیرا ھن ترقی کریسن تان چنگا ھِ اپنڑیں پیراں تے کھڑے تھئی ویسن ۔۔۔ او پیراں تے کیا کھڑے تھئے ۔۔۔ انصاف دے در تے کتے بلاھا ڈیتے تاکہ کوئی غریب فریاد گھن تے نا ونجے ۔۔۔ ہسپتالاں اچ جلاد بھلا ڈیتے ۔۔۔ دوایاں دی جگہاواں زہر تے ایکسپائر دوائیاں وسیب اچ سپلائی کرواون شروع کر ݙیتیاں ۔۔۔۔ کیمیکل کھاد ۔۔۔ تجارتی مراکز ۔۔۔ سکول ۔۔۔ تھانڑیں ۔۔۔۔ سبھ تے یکے دے بعد دیگرے قابض تھیندے گئے ایندے بعد گریٹ پنجاب گریٹ پنجاب دا نعرہ لگن دا افتتاح کر ݙیتا ۔۔۔ واہ واہ تے واہ ۔۔۔

گزشتہ مردم شماری 2017 کوں اگر مردار شماری آکھا ونجے تاں کوئی غلط نا ہوسی۔۔۔ جو تذلیل تھئی سکدی ھائی کیتی گئی اللہ دا خوف وی کینی اتنا تعصب اتنی خنک بازی ۔۔۔ صرف سرائیکیاں دے نال ؟ انہاں دے بالاں کوں روزگار توں محروم رکھن انہاں دے بالاں کوں تعلیم دیاں سہولتاں توں دور رکھن ۔۔۔ مردم شماری 2017 دے فارم اچ سرائیکیاں کوں ول پنجابی لکھن افسوس صد ھا افسوس ! اے فل فلیشن ڈرامہ کیتا گئیا کیویں تھئیا ۔۔۔ اے سبھ دے سامنڑیں عیاں ھِ جئیں کوں تمام دانشوراں تے قوم پرستاں نے رد کیتا ۔۔۔ مردم شماری وسیب دے نال ھک جبری زیادتی ھائی ۔۔۔ در حقیقت بائیو ڈیٹا جمع کیتا گئیا کہ کون کون ھِ تے کیتھاں رھاندا پئے تے کیا کریندا پئے ۔۔۔ افسوس برداشت کر گھیدا ۔۔۔۔ سرائیکی ھیسے صابر قوم ھیسے ۔۔۔۔

اساڈے وسیب تے جنوبی پنجاب دا لیبل لا ڈیتا گئیا سبھ شور مچیندے رھے لیکن کہیں کوں کوئی خبر نا تھیون ڈیتی ۔۔۔۔ بس جنوبی پنجاب ۔۔۔ جنوبی پنجاب۔۔۔۔ سرائیکی خطے جنوبی پنجاب کینی تے نا ھی حصہ ھِ پنجاب دا اے ھک اپنڑاں وجود رکھیندے ایتھاں لوگ صدیاں توں آباد ھن ھیکو جئی زندگی گزریندے پئن ھیکو زبان الیندن ھیکو جیئے رسم تے رواج ھن ۔۔۔ تے ایتھاں علاقائی زبان سرائیکی ھِ ایں زبان کوں ریاست اچ رھاون والے ریاستی ۔۔۔ تھل اچ رھاون والے تھل والی ، ڈیرے اچ ھاون والے ڈیرے والی ۔۔۔ تے ملتان اچ رھاون والے ملتان نال سنجھانڑدے ھن ۔۔۔ بہاول پوری زبان دے نشان ھندوستان تک ملدن غلط طریقے نال تقسیم دی وجہہ توں اساڈے سرائیکی شہار اج وی انڈیا اچ ھن تے ایں زبان کوں الیندن تے اساڈے وانگوں رھن سھن ھِ تے رسم و رواج ھِ ۔۔۔۔

معاملات کیوں ویگڑے ؟؟؟؟ تعصب پیدا کرن والے موجودہ دور دے جمہوری حکمران ھن جنہاں تعصب دی فضا کوں مزید ھوا ڈیتی ھِ پہل جنوبی پنجاب دا لیبل ۔۔۔ ڈوجہا ۔۔۔ ھک پاسے خیبر پختون خواہ کوں صوبہ تسلیم کر گھن تے ڈوجہے پاسے بہاول پور دی صوبی حیثیت کوں بحال نا کرن افسوس ناک امر ھِ ۔۔۔ تے کجھ بھیرا سرائیکستان کوں انڈیا نال منسوب کر تے ایں لفظ کوں تعصب ظاہر کرن چاھندن تے انہاں کوں وضاحت کرینداں ونجاں کہ سرائیکی قوم اج وی انڈیا تے منہ تے تھوکدی ھِ تے انہاں واسطے یا انہاں دے آکھے تے کم کرن یا اساڈی قوم دا تعلق انڈیا نال جوڑݨ نہایت ھی افسوس ناک ھِ ایہو جئے عناصر جو اپنڑی زرد صحافت دے ذریعے سرائیکیاں کوں ملک پاکستان توں جدا کر تے کہیں نال جوڑن دی کوششاں اچ ھن تاں انہاں دی مزمت کریساں ۔۔۔ آواز سرائیکستان ۔۔۔ ستر سالہاں دے بعد لگن دی در حقیقت وجہہ سرائیکیاں دے ووٹاں نال مختلف ادوار اچ ڈھونگی بابے وسیب کوں لٹیندے رہے۔۔۔ تے مسلسل ایں وسیب کوں نظر انداز کیتا گئیا ۔۔۔۔ لوگ ایتھاں بنیادی ضرورتاں توں ترس گئے ۔۔۔ نا بالاں کو تعلیم ملی ۔۔۔۔ نا ھی انہاں دے بنیادی حق ۔۔۔ جو کہ جمہوری حکومت دے لاگو ھِ کہ او تعلیم ، صحت ، انصاف لازم ڈیووے ۔۔۔ اے تمام چیزاں تاں دور ۔۔۔۔ سڑکاں دے ناں تے ملن والیاں گرانٹاں دی بندر بانٹ پروگرام چلے ۔۔۔ سبھ ونڈ ونڈا گھیدا ۔۔۔۔ کھا گھیدا ۔۔۔۔ نا سڑکاں بنڑیاں نا ھی سولنگاں تے نا ھی افسوس نال اے گالھ آکھیساں کہ گیس پھجیاں ایں وقت وی چولستان ، روہی تے تھر ایہو جئے علاقے ھن جیتھاں انسان تے جانور ٹوبیاں توں بارش دا جمع پانڑیں پیون تے مجبور ھن ۔۔۔۔ بے روزگاری توں تنگ نوجوان خود خوشیاں کریندے پئن ۔۔۔۔ ماوواں اپنڑیں لخت جگر فروخت کریندیاں ودن یا ۔۔۔۔۔ اپنڑیں بالاں دے نال نال خود وی زہر کھا تے زندگی دے عذاب توں جان چھڑویندیاں ویندیاں ھن ۔۔۔ لیکن کوئی پرسان حل کینی؟

سرائیکی لوگ فریاد کرن تاں کھلے مار تے بھجا ڈیتا ویندے ۔۔۔ کیوں !!!! کیونکہ انہاں دے ووٹاں نال مںتخب تھیون والے طوطا چشم تھئی ویندن ۔۔۔۔ جو بندے اسمبلیاں دی زینت بݨ ویندن انہاں کوں وسیب چنگا نی لگدا تے نا ھی انہاں بارے سوچݨ دی فکر ہوندی ھِ اگر کوئی الاون دی کوشش وی کریندے تاں اندی آواز جو بہتر طریقہ لبھی اوندے نال خاموش کروا ڈیتی ویندی ھِ

صوبہ سرائیکستان کو تعصب دی آواز سمجھن والے شاید میڈے علم اچ پہلے ستے پئے ھن جئیں ویلے پنجاب، بلوچستان ، سندھ ، سرحد ، خیبر پختونخواہ دے ناں تجویز کیتے گئے ھن اوں ویلے تعصب نا لگدا ھا ؟؟؟؟ ستر سال اچ چار صوبے ۔۔۔ تے 70 سال دے عرصے بعد ھک صوبہ خیبر پختونخواہ ۔۔۔ ترقی صرف وڈے شہاراں تک محدود کیوں؟ کیا پاکستان دے باقی شہارا دا حق کینی کہ انہاں دے رھاون والے لوگ ترقی کرن؟ یا وسیب دے رھاون والے لوگاں کوں صرف کھیپ تصور کیتا ویندے یا ول انڈسٹری دی بھٹی دا ایندھن کہ نویں کھیپ آسی تے انڈسٹری چلسی۔۔۔۔ حکومت اچ تاجر آوے یا سیاست دان کہیں کوئی صلہ نی ڈیتا سبھ رنگیج ویندن۔۔۔۔ یا اے آکھ گھینو کہ ہاتھی دے ڈاند ڈیکھاون دے کجھ تے کھاون دے کجھ۔۔۔۔

سرائیکی قوم دا ہر فرد سوالیہ نظراں دے نال ہر آون تے ونجن والی حکومت نال کریندے کہ اساݙا وی حق بنڑدے کہ اساں ترقی کروں اساڈے وسیب اچ وی خوشحالی آووے اساڈے نوجوان وی گھراں اچ رہ تے روزگار کرن۔۔۔ پردیساں دے اچ اپنڑیاں زندگیاں ختم کرن اچ کون خوش تھیندے ؟ اساݙے نوجواناں کوں حق چاھیدے ۔۔۔ اساڈے بالاں دی تعلیم ۔دے نال جو مذاق کیتا گئے او افسوس ناک ھِ پڑھا لکھا پنجاب ۔۔۔ اتنی گندی عکاسی کیتی گئی ھِ کہ تعلیم دے ناں تے وی دھبہ ھِ ۔۔۔ صحت دے ادارے ناپید ۔۔۔ انصاف تاں اساں سرائیکیاں واسطے رکھا ھی نی گئیا ۔۔۔۔ جو سرائیکی حق دی گالھ واسطے وے رپورٹ درج کرواوݨ واسطے ونجے تاں ملزم کو چھوڑ تے اون سرائیکی کوں ھی ڈھک ڈیتا ویندے وجہہ ۔۔۔۔ سرائیکی کیوں بولی؟ افسوس دا مقام ھِ سندھ اچ سرکاری اداریاں اچ سندھی بول سکدے وے ۔۔۔ پنجاب اچ سرکاری اداریاں اچ صرف پنجابی بول سکدے وے ۔۔۔ سرائیکی خطے تے مشتمل تمام شہاراں اچ سرکاری اداریاں اچ سرائیکی الاون ھک گناہ سمجھا ویندے تے جو الیندا پیا ھوندے اندے نال ساڑ کڈھا ویندے تے حقارت دے نگاہ نال ڈیٹھا ویندے ۔۔۔ اگر تساں کہیں دا کم روکاونڑاں ہووے تاں کہیں گورنمنٹ ادارے دے اندر جو پنجاب اچ ھن اسپیشلی سرائیکی الا تے ڈیکھو ۔۔۔ تساں چکر لا لا تے قبر اچ چلے ویسیو لیکن کوں فریاد سنڑن والا کینی ۔۔۔ نا ھی حکومت ! تے نا ھی سیاستدان تے نا ھی فلاحی تے رفاعی ادارے ۔۔۔۔ تے نا ھی قانون دے محافظ ۔۔۔۔ چور ڈکیٹ تاں ول وی شریف لگدن لیکن پولیس دی وردی اچ لکے کجھ شیطان جو گریٹ پنجابیت دی پیداوار ھن ۔۔۔

سرائیکی لوگ سوالیہ نظر رکھیندن ۔۔۔ تے ایہا سوال کریندے کہ صوبے کہیں وی ملک دے ھوون او ترقی اچ اہم کرداد ادا کریندن تے مقامی لوگاں کوں روزگار دے مواقع ملدن تے علاقے دی ڈویلپمنٹ تھیندی ھِ علاقے اچ سڑکاں ، سیوریج ، ہسپتال ، سکول تے بنیادی سہولتاں دے کم جلد سر انجام ڈیتے ویندن تے شہار تیزی نال ترقی کریندن ۔۔۔

70 سالہ محرومیاں دا اندازہ اج دے وسیب دے حالات ڈیکھ تے لایا ونج سکدے۔۔۔ جو بھیرا سمجھدے کہ سرائیکی نا حق تے تعصب تے گالھ کریندن تاں او بذات خود ایں خطے دے لوگاں دے نال مل تے انہاں دے ڈوکھ سنڑن شروع کرن ھر علاقے اچ تساں کوں ھزاراں ایہو جعے لوگ ملسن جو اپنڑیں ڈوکھ سنڑیسن۔۔۔۔۔

سرائیکی وسیب اچ رھاون والا ہر بھیرا ٹیکس ادا کریندے چاھہے او صابݨ تے ہووے ۔ گھیو تے ہووے آٹے تے ہووے ۔۔۔ چینی تے یا پتی تے ۔۔۔ ٹیکس لازم ادا کریندے ۔۔۔ لیکن اُون ٹیکس دے نال سرائیکیاں دی نسل کشی کیتی ونجے اے برداشت توں باہر ھِ اگر کوئی پنجابی یا ادارے اے آکھیندے کہ سرائیکیاں نال بہتر انداز اچ پیش آندا پئے تاں او سبھ دے سامنڑیں گھن تے آیا ونجے اساڈے وسیب تے تاں کوئی ایہو جئیا ادارہ نی بچدا جئیں نے وسیب دے لوگاں کوں ڈوکھ نا ڈیتے ہوون ۔۔۔ ول وی اے گالھ کرو کہ سرائیکی وسیب اچ آباد لوگ چپ کر تے رھاون ظلم سہاون تے حق دی آواز نا چاون اے سراسر ذیادتی ھِ یا ول ایویں سمجھو کہ اے بادشاہت ھِ کہیں ایں تے گالھ کرݨ والا دہشت گرد ۔۔۔ تعصب کوں ہوا ڈیون والا یا ۔۔۔۔ غدار قرار ڈے ڈیتا ویندے۔

موجودہ جمہوری حکومت اگر کوئی وسیب واسطے درد رکھیندی ھِ یا ھمدردی دا جذبہ رکھیندی ھ تاں تعصب دی بجائے سرائیکیاں کوں صوبہ ڈیون دا جلد اعلان کیتا ونجے تاکہ ایں خطے دے غیور عوام وی خوش تھئی سکن۔۔۔۔ اے وقت دے ضرورت وی ھِ ۔۔۔ ورنہ اے درد اگر ودھدا گئیا تے تکلیف پورے جسم اچ تھیسی ۔۔۔ تے ایندے نال پورے ملک کوں تکلیف تھیسی۔۔۔۔ کیونکہ سرائیکی آبادی اچ ھک وجود رکھیندن تے ہر شعبے اچ اپنڑیاں محنتاں دی بدولت زندہ ھن ۔۔۔۔ لہذا بہتر فیصلہ سبھ دے مفاد اچ ھِ ۔۔۔ اگر کوئی سیاسی پارٹی احساس رکھیندی ھِ تاں او وی زبانی کلامی نی حقیقی معنی اچ وسیب اچ تھیون والیاں ذیادتیاں کوں تسلیم کرے ۔ 70 سال دا عرصہ بہوں زیادہ ہوندے ۔۔۔ لوگاں کوں مسلسل بدحالی دی طرف دھیکا ڈیون والیاں جمہوری حکومتاں ھرگز نا بھلن کہ ملک دی ترقی اچ سرائیکی اہم کردار ادا کریندن۔ اگر یکے دے بعد دیگرے نا انصافیاں دا سلسلہ رھیا تے برے نتائج سامنڑیں آ سکدن۔

اللہ پاک اساڈے ملک کوں سلامت رکھے تے ایہو جئے حکمران ڈیووے جو پوری ملک دے نال انصاف دے نال ٹر سکن تے ملک دے باشندیاں کوں او تمام سہولتاں ڈے سکن جو ہر ریاست دی ذمہ داری بنڑدے۔