آدم شماری ۔۔۔ ہک کروڑ ٻاوی لکھ سرائیکیں دی اجتماعی قبر

ایں حساب نال سرائیکی وسیب[1] (راجن پور،دیرہ غازیخاں، مظفرگڑھ، لیہ، ملتان، خانیوال، وہاڑی، لودھراں،بہاول نگر، بہاول پور،رحیم یارخاں، بکھر،میانوالی، جھنگ، خوشاب) دی آبادی (52.66 فیصد) ودھارے نال 2 کروڑ 74 لکھ 69 ہزار946 کن ودھ کے 4 کروڑ 19 لکھ 64 ہزار917 تے پنجاب (لاہور،قصور، ننکانہ صاحب، شیخوپورہ، اوکاڑہ، فیصل آباد، چنیوٹ، حافظ آباد، سرگودھا، منڈی بہائوالدین، ٹوبہ ٹیک سنگھ، ساہیوال، پاکپتن، گوجرانوالہ، گجرات، سیالکوٹ، نارووال، جہلم، راولپنڈی، چکوال، اٹک) دی آبادی (47.44 فیصد) ودھارے نال 4 کروڑ 61 لکھ 51 ہزار 344 کن ودھ کے 6 کروڑ 80 لکھ 47 ہزار 525 تے پُڄ ڳئی ہے۔

کچے رزلٹ مطابق چھیویں آدم شماری وِچ پاکستان دی آبادی اِچ صوبہ پنجاب دا حصہ 55.63 فیصد کن گھٹ کے 52.95 فیصد تھی ڳئے جئیں پاروں ایندیاں قومی اسمبلی دیاں ست (7) سیٹاں گھٹ ویسِن، صوبہ سندھ دا حصہ 23 فیصد کن ودھ کے 23.05 فیصد، صوبہ خیبرپختونخوا دا حصہ 13.41 فیصد کن ودھ کے 14.69 فیصد، صوبہ بلوچستان دا حصہ 4.96 فیصد کن ودھ کے 5.94 فیصد، فاٹا دا حصہ 2.40 فیصد کن ودھ کے 2.41 فیصد تےاسلام آباد دا حصہ 0.61 فیصد کن ودھ کے 0.97 فیصد تھی ڳئے۔ جیکرصوبہ پنجاب دی صورتحال کوں ݙیکھوں تاں کچے رزلٹ مطابق (صوبے دی آبادی وچ سرائیکی وسیب دا حصہ 37.31 فیصد کن ودھ کے 38.15 فیصد تھی ڳئے تے پنجاب داحصہ 62.69 فیصد کن گھٹ کے 61.85 فیصد تے آڳئے۔) ایں پاروں صوبیں دے حصے دیاں قومی اسمبلی دیاں سیٹاں دا گھٹ ودھ تھیوݨ انت ضروری ہے۔ کچے رزلٹ پاروں صوبہ پنجاب دیاں قومی اسمبلی دیاں سیٹاں 148 توں گھٹ کے 141 تھی سگدیاں ہِن (پرخبرایہا لبھی ہے جوسَت سیٹاں دا گھاٹا سرائیکی وسیب کوں ای ݙتا ویسی تے اوندیاں قومی اسمبلی وچ سیٹاں 53 کن گھٹ کے 46 تھی ویسِن۔ پر پنجاب دیاں 95 سیٹاں برحال رہسِن۔ ایں سانگے جیڑھا فارمولا بݨایا ویندا پئے اوندے مطابق جیکرکہیں ضلعے دی آبادی وِچ ایتلا ودھارا نئیں تھیا جو اوندی قومی اسمبلی دی ہِک سیٹ ودھائی ونڄ سڳے تاں اُنوی سال دا آبادی اِچ ودھارا کہیں کم نہ آئوسی۔ ایں حساب نال لہور کوں قومی اسمبلی دیاں ڈوسیٹاں پہلے کن وادھو لبھسِن بھل جو اُنوی سال وچ لہوردی آبادی وچ 75.49 فیصد ودھارا تھئے،ہروں بھروں لہوردیاں سیٹاں 13 کن ودھ کے 15 تھی ویسِن تے ملتاں دیاں 6سیٹاں آبادی وِچ 52.24فیصد ودھارے مُتوں اُتھاہیں دیاں اُتھاہیں رہسن۔ ضلع خانیوال دیاں قومی اسمبلی دیاں سیٹاں چارکن گھٹ کے 3 تھی ویسن جݙاں جو خانیوال دی آبادی وچ 41.26 فیصد ودھارا تھئے، ضلع لودھراں دی آبادی وچ 45.12 فیصد ودھارے دے باوجود اوندیاں قومی اسمبلی دیاں سیٹاں ݙو ای رہسن۔ آبادی وچ 38.60 فیصد ودھارے دے باوجود ضلع وہاڑی دیاں سیٹاں چارکن گھٹ کے 3 تھی سگدیاں ہِن۔ گزریل اُنوی سالاں وچ راجن پوردی آبادی اِچ 80.86 فیصد ودھارا وی کہیں کم نہ آئوسی۔ اوندیاں قومی اسمبلی دیاں سیٹاں ݙو دیاں ݙو ای رہسن۔ دیرہ غازیخان دیاں سیٹاں وی آبادی اِچ 74.80 فیصد ودھارے مُتوں ترائے دیاں ترائے رہسِن۔ ضلع مظفرگڑھ دیاں سیٹاں پہلے آلیاں 5، لیہ 2، رحیم یارخاں 6 تے بہاولپوردیاں سیٹاں آبادی اِچ 50.76 فیصدودھارے مُتوں 5 کن گھٹ کے 4 تھی وہیسن۔ بہاولنگردیاں چارکن گھٹ کے ترائے ،جھنگ دیاں چارکن گھٹ کے ترائے تے میانوالی، خوشاب دیاں سیٹاں 2 کن گھٹ کے ہِک ہِک تھی سڳدیاں ہِن۔ ݙوجھی پاسوں چکوال دیاں قومی اسمبلی دیاں سیٹاں 2 کن ودھ کے 3 تھی سڳدیاں ہِن تے پنجاب دے بقایا ضلعیں دیاں سیٹاں نہ گھٹ تھیسن نہ ودھ۔) کچے رزلٹ پاروں صوبہ خیبرپختونخوا دیاں قومی اسمبلی دیاں سیٹاں 35 توں ودھ کے 39 تے صوبہ بلوچستان دیاں قومی اسمبلی دیاں سیٹاں 14 توں ودھ کے 16 تھی سگدیاں ہِن، پرفاٹادیاں قومی اسمبلی دیاں سیٹاں ٻارھاں اتے اسلام آباد دیاں ݙو ای رہسن۔ نتیجہ ایہو نکلدے جو اُنوی سالاں وِچ سرائیکی وسیب دے آبادی دے حصے وِچ تھیون آلا 0.83 فیصدی وَدھارا اڄایا ویسی۔

اڄوکا وݙا سوال ایہواے ، کیا اے کچا رزلٹ درست ہے؟ جیکرسرائیکی وسیب دی آبادی وچ پنجاب کن تھولا زیادہ ودھارا تھئے تاں اینکوں من گِھنیجے؟

ایں کن پہلوں سرائیکی وسیب تے پنجاب دے ضلعیں تے شہریں دی آبادی دا جائزہ گھِنݨ ضروری ہے بھل جوساکوں کیویں چارکروڑ اُنوی لکھ بݨایا ڳئے تے پنجاب کوں کیویں چھی کروڑ اسی لکھ تے پُڄایا ڳئے۔

کچے رزلٹ مطابق اُنوی سالاں وچ سرائیکی وسیب دے ضلع ملتان دی آبادی وِچ 52.24 فیصد تے پنجاب دے ضلع لہوردی آبادی وچ 75.49 فیصد ودھارا تھئے۔ (اُتوں لہورتاں سارا ضلع ای شہر وِچ آ ڳئے پر ملتان اڄ وی اُتھائیں کھڑے ۔)

30 اگست کوں وفاقی وزیرشماریات دی پریس کانفرنس اِچ ایہو سوال چاتا ڳیا۔ چیف شماریات آصف باجوہ سوال داجواب ݙتا جو حالی تئیں آدم شماری فارمیں دی سکیننگ مکمل نئیں تھئ۔ ول سوال پُچھا ڳیا،جیکر فارمیں دی سکیننگ مکمل نئیں تھئی تاں ول کچا رزلٹ کتھوں آئے؟ آصف باجوہ ݙسایا جو کچارزلٹ آدم شماری وچ پُرکیتے ڳئے فارماں تُوں نئیں کڈھیا ڳیا بلکہ ضلعی سینس کمشنراں جیہڑے رجسٹرگھلئے ہَن اُنہاں توں کچا رزلٹ ٹھہایا ڳئے۔ شیئت آصف باجوے کوں خبرکائنی جو اوندا جواب کیاپیا ݙسیندے۔ ساکوں تاں اوندا جواب ایہو کجھ پیا ݙسیندے جو ݙو مہینے دی بھج درُک وچ پُرکیتے ڳئے کروڑاں فارم اڄائے ڳئین۔ قومی خزانے وچوں خرچ تھیوݨ آلے اَٹھاراں ارب روپے وی ضائع سمجھوں۔ رزلٹ اوہو کڈھیا ڳئے جیندا فیصلہ آدم شماری کن پہلوں تھی چُکیا ہئی۔ ضلعی سینس کمشنراں کوں جو آکھیا ڳئے اُنہاں رجسٹراں تے لِکھ پٹھیے تے کچارزلٹ ݙکھا ݙتا ڳئے!

آدم شماری 2017دے کچے رزلٹ سانویں پاکستان دی آبادی 20کروڑ 77 لکھ 74 ہزار520 ہے۔ کُل 3 کروڑ 20 لکھ 5 ہزار 111 گھرانیں کوں ڳݨیا ڳئے تے ایں حساب نال ہِک گھرانہ (ٹٻر) 6.45 بندیں دے سانویں ہے۔ پرالیکشن کمیشن آف پاکستان دے ریکارڈ مطابق پاکستان وچ رجسٹرڈ ووٹریں دی کُل تعداد 9 کروڑ 70 لکھ 21ہزار340 ہے جیہڑی جو کُل آبادی دا 46.70 فیصد بݨدی ہے۔ ایں پاروں ہِک ٹٻر وِچ 3 بندے ٻالَک (بالغ) ہووݨ ضروری ہن تے ترائے کنوں گھن چارتئیں ننڈھے ٻال وی ضروری ہِن جیہڑا جو ٻہوں مشکل ہے۔ آدم شماری دے کچے رزلٹ وِچ جیتلا آبادی ݙسی ڳئی ہے۔ ایں حساب نال تاں ٹٻر (گھرانہ) 3.59 بندیں دا بݨدے (کنوارے کڈھ کے ݙو ذال پئے تے ہِک ٻال)،پراے چِین تاں نئیں جتھاں ہِک بال دا قانون ہووے۔ اتھاں ٻہوں سارے لوکیں دیاں ݙو ڈو ترائے زالاں تے اَٹھ اَٹھ بال ہِن۔ ایں پاروں پاکستان دی پکی ٹھکی آبادی 23 کروڑ 51 لکھ 81 ہزار168 بݨدی ہے۔ ایندے نال اے ثابت تھیندے جو کچے رزلٹ وچ 2 کروڑ 74 لکھ 6 ہزار648 آبادی گھٹائی ڳئی ہے جیندے کئی سبب تھی سڳدن۔ پرسب توں وڈا سبب قومی اسمبلی دیاں سیٹاں ہِن۔ ایں کن پہلوں ذرا صوبیں دی آبادی دا اُپٹھ کرݨ ضروری ہے۔ کچے رزلٹ وِچ صوبہ پنجاب دی آبادی 11 کروڑ 12 ہزار 442 ݙسائی ڳئی ہے تے ہِک کروڑ 71 لکھ 3 ہزار835 گھرانے (ٹٻر) ڳݨے ڳئین۔ الیکشن کمیشن دے ریکارڈ مطابق صوبہ پنجاب وِچ رجسٹرڈ ووٹر5 کروڑ 58 لکھ 20 ہزار797 ہِن۔ ایں پاروں صوبہ پنجاب وچ ہِک ٹٻر (گھرانہ) 6.43بندیں دا بݨدے تے آدم شماری دے کچے رزلٹ وِچوں ہِک ٹٻر دے 2.69 بندے گُم ہن (جیکراڳوں تے اُپٹھ کروں تاں پنجاب وِچ 1.5 بندے ہرٹبردے گُم ہن تے سرائیکی وسیب اِچ ہرٹٻر دے 4.15 بندے گُم ہِن۔) کچے رزلٹ وِچ صوبہ سندھ دی آبادی 4 کروڑ 78لکھ 86 ہزار 51ݙسائی ڳئی ہے تے صوبہ سندھ وِچ کُل 85 لکھ 85 ہزار610 ٹٻر (گھرانے) ڳݨے ڳئین۔ الیکشن کمیشن ریکارڈ مطابق صوبہ سندھ اِچ 4 کروڑ78 لکھ 86 ہزار51 رجسٹرڈ ووٹر ہِن۔ ایں حساب نال سندھ اِچ ہِک ٹٻر (گھرانہ) 5.58بندیں دا بݨدے ، جیکرکچے رزلٹ کوں ݙٹھا ونڄے تاں صوبہ سندھ اِچ ہِک ٹبردے ترائے بندے گُم ہِن۔ آدم شماری دے کچے رزلٹ وِچ صوبہ خیبرپختونخوا دی آبادی 3 کروڑ 5 لکھ 23 ہزار 371ݙسائی ڳئی ہے تے صوبہ خیبرپختونخوا وِچ کُل 38 لکھ 45 ہزار168گھرانے(ٹبر) ڳݨے ڳئین۔ الیکشن کمیشن ریکارڈ مطابق صوبہ خیبر پختونخوا وِچ ہِک کروڑ 40 لکھ 16ہزار383 رجسٹرڈ ووٹر ہن۔ ایں حساب نال صوبہ خیبرپختونخوا وِچ 7.94 بندیں داہِک ٹٻر بݨدے۔ پرکچے رزلٹ اِچ ہِک ٹبردے 2.98 بندے گُم ہن۔ آدم شماری دے کچے رزلٹ اِچ صوبہ بلوچستان دی آبادی 3 کروڑ 5لکھ 23 ہزار 371 ݙسائی ڳئی ہے تے بلوچستان وچ کُل 17 لکھ 75 ہزار937 گھرانے (ٹٻر) ڳݨے ڳئین۔ الیکشن کمیشن ریکارڈ مطابق بلوچستان اِچ 37 لکھ 2 ہزار362 رجسٹرڈ ووٹرز ہِن۔ ایں حساب نال بلوچستان وِچ ہِک ٹٻر (گھرانہ) 6.95 دا بݨدے۔ پرکچے رزلٹ وِچ ہرٹٻر دا ہِک بندہ وادھو ڈݙھایا ڳئے۔ اینویں ای فاٹا اِچ ہرٹٻر دے 0.34 بندے وادھو تے اسلام آباد وِچ ہر ٹٻر دے 0.47 بندے وادھوں ݙکھائے ڳئین۔

اِتھائوں ثابت تھیندے جو آدم شماری دے کچے رزلٹ وچ ہِک پاسوں صوبہ پنجاب دی آبادی ہِک کروڑ 64 لکھ 80 ہزار 798گھٹ ݙکھائی ڳئی ہے (جیندے وچ ہِک کروڑ 22 لکھ 84 ہزار 834سرائیکی تے 41 لکھ 95 ہزار 964پنجابی شامل ہِن)،صوبہ سندھ دی 83 لکھ 38 ہزار 823 آبادی گھٹ ݙکھائی ڳئی ہے تے صوبہ خیبرپختونخوادی 48 لکھ 9 ہزار 882آبادی گھٹ ݙکھائی ڳئی ہے۔ ݙوجھے پاسوں صوبہ بلوچستان دی 16 لکھ 26 ہزار 932 آبادی، فاٹادی ہِک لکھ 93 ہزار 759 آبادی تے اسلام آباد دی چارلکھ 2 ہزار165 آبادی ودھیک ݙکھائی ڳئی ہے۔ ۔

مُنڈھلا سوال

مُنڈھلا سوال تاں ایہو ہےجو اینویں کیوں کیتا ڳئے؟ پاکستان دی آبادی 20 کروڑ 77 لکھ 74 ہزار520 کیوں ݙسائی ڳئی ہے۔ بھل جو 23 کروڑ51 لکھ 81 ہزار168 کیوں نئیں ݙکھائی ڳئی ہے جیہڑی جو بݨدی ہئی۔ ایں سوال دی پچھوکڑکرݨ توں پہلے تلے آلی ٹیبل کوں غورنال ݙیکھن ضروری ہے۔

اُتلی ٹیبل ݙیکھ کنیں اندازہ تھیندے جیکر23 کروڑ51 لکھ 81 ہزار 168 ݙکھائی ویندی تاں جتھاں صوبہ پنجاب دیاں قومی اسمبلی دیاں سیٹاں 148 کن گھٹ کے 143 تھی ونڄن ہا۔ اُتھائیں صوبہ سندھ دیاں سیٹاں 61 کن ودھ کے 62 تھی ونڄن ہا۔ اینویں ای صوبہ خیبر پختونخوا دیاں سیٹاں وی 35 کن ودھ کے 40 تھی ونڄن ہا۔ ݙوجھے پاسوں فاٹا دیاں قومی اسمبلی دیاں سیٹاں 12 کن گھٹ کے 11 تھی ونڄن ہا۔ شیئت قومی اسمبلی دے سیٹیں دی اے نویں ونڈ پنجاب دے حاکمیں کوں قبول نہ ہئی۔ پرسوال اے وی ہے جو پاکستان دی آبادی 20 کروڑ 77 لکھ 74 ہزار 520 ݙساوݨ نال وی تاں صوبہ پنجاب دیاں قومی اسمبلی دیاں ست سیٹاں گھٹدیاں پیئن۔ ول تاں اے گھاٹے دا سودا تھیا (پہلوں 5سیٹاں گھٹدیاں پیاں ہَن، ہُݨ سَت گھٹا بیٹھِن)۔ ایں سوال دی پچھوکڑ کرݨ سانگے ہِک بئی ٹیبل ݙیکھݨی پوسی جیندے وِچ پنجاب تے سرائیکی وسیب دی ونڈ ݙکھائی ڳئی ہے ۔

اُتلی ٹیبل کن معلوم تھیندے جو وسائل کنوں گھِن کے قومی اسمبلی دیاں سیٹاں تئیں ہرونڈ وچ پنجاب دے ݙو بھانگے آندے پیئن۔ 1998 دی آدم شماری دے رزلٹ مطابق صوبے دی آبادی وچ پنجاب داحصہ 62.69 فیصد ہئی پراونکوں قومی اسمبلی دیاں 64.19 فیصد سیٹاں ملیئن، جݙانہہ جو آبادی وچ سرائیکی وسیب داحصہ 37.31 فیصد ہئی پرایندے حصے وچ کُل 37.31 سیٹاں آئن۔ ایں توں ہِک تاں اے ڳالھ ثابت تھیندی ہے جو ہرڳالھ وچ کَس سرائیکی وسیب چیندے۔

جیکررجسٹرڈووٹراں دی تعداد کوں ݙیکھوں تاں وی پنجاب ای فیدہ چیندا کھڑے۔ 2013 دے الیکشن وچ صوبہ پنجاب دیاں قومی اسمبلی دیاں سیٹاں 148 تے رجسٹرڈ ووٹرچارکروڑ 92لکھ 65 ہزار 640ہَن، ایں پاروں قومی اسمبلی دی ہِک سیٹ 3 لکھ 32 ہزار 876ووٹراں تے بݨدی ہئی، پرپنجاب وچ قومی اسمبلی دی ہِک سیٹ 3 لکھ 25 ہزار 183ووٹراں تے بݨائی ڳئی (ایں پاروں پنجاب کوں قومی اسمبلی دیاں ݙو وادھوسیٹاں مِلیاں، سرائیکی وسیب اِچ قومی اسمبلی دی ہِک سیٹ 3 لکھ 31 ہزار170 ووٹراں تے بݨائی ڳئی تے پوٹھوہارریجن اِچ قومی اسمبلی دی ہِک سیٹ 3 لکھ 83ہزار842 ووٹراں تے بݨائی ڳئی (جیئں پاروں پوٹھوہارریجن کوݙوسیٹاں دی کس لڳی ہے)۔ بئی ورداس ہیٹھلی ٹیبل اِچ ݙیکھ سڳدو۔

ہُݨ وی جݙانہہ جوصوبہ پنجاب دی آبادی 11 کروڑ 12 ہزار442 ݙسائی ڳئی ہے تاں پنجاب دا آبادی وِچ حصہ 61.85 فیصد بݨدے پر پنجاب (صوبے دیاں 141سیٹاں وچوں) 67.38فیصد دا امیندوارہے تے سرائیکی وسیب جیندا آبادی وچ حصہ 38.15 فیصد ہے اوندیاں سیٹاں گھٹ کے 32.62 فیصد تھی ویسِن۔ مطلب اے ہے جو پاکستان دی آبادی 20 کروڑ 77 لکھ 74ہزار520 ݙساوݨ نال صوبہ پنجاب دیاں قومی اسمبلی دیاں سیٹاں اونویں تاں 148 کن گھٹ کے 141 تھی ویسِن پرایندی کَس پنجاب دی بجائے سرائیکی وسیب کوں لگسی۔ پنجاب دیاں 95 سیٹاں برحال رہسن تے سرائیکی وسیب دیاں 53 کن گھٹ کے 46 تھی ویسِن۔

ہُݨ آؤں ایں سوال دے پاسے جیکر چھیویں آدم شماری دے کچے رزلٹ اِچ پاکستان دی آبادی 23 کروڑ 51 لکھ 81 ہزار 168 ݙکھائی ویندی تاں پنجاب کوں کیا خینس لڳدی پئی ہئی۔۔۔۔۔۔۔ایندا جواب ایہو لبھے جو کچے رزلٹ وچ پاکستان دی آبادی 23 کروڑ 51 لکھ 81 ہزار168 ݙکھائی ویندی تاں (ول صوبہ پنجاب دی آبادی وی 12 کروڑ 64 لکھ 93 ہزار240 ݙکھاوݨی پوندی) جیندے وچ سرائیکی وسیب دا حصہ 42.89 فیصد تے پنجاب داحصہ 57.11 فیصد بݨدا ہئی۔ ایں طریقے نال اونویں تاں صوبہ پنجاب دیاں قومی اسمبلی دیاں کُل 5سیٹاں گھٹدیاں ݙسدیاں ہِن (جیڑھا جوفیدے داکم ہئی) پر پنجاب کوں 13سیٹاں دی خینس لڳدی پئی ہئی تےاوندیاں قومی اسمبلی دیاں سیٹاں 95 کن گھٹ کے 82 تھی ونڄن ہا۔ ݙوجھے پاسوں سرائیکی وسیب کوں 8 سیٹاں دا فیدہ تھیندا پیا ہئی۔ جیندیاں قومی اسمبلی دیاں سیٹاں 53 کن ودھ کے 61 تھی ونڄن ہا۔ پنجاب کوں اے ونڈ منظورکائنا ہئی تے آپݨیاں 95 سیٹاں برحال رکھݨ سانگے پنجاب دی آبادی کوں 41 لکھ 95 ہزار 964دی جاݨ بُجھ کے کَس لوائی تاں جوسرائیکی وسیب کوں ہِک کروڑ 22 لکھ 84 ہزار 834 آبادی دی کَس لائی ونڄ سڳے ۔

ایں لکھت سانگے سرائیکی وسیب کنیں مراد 15 ضلعے یں۔ اے او ضلعے ہن جتھوں اکثریت سرائیکی الیکشن جتیندن۔ کجھ دوستاں دا موقف اے جو سرائیکی وسیب وچ ساہیوال،پاکپتن، اوکاڑہ، سرگودھا،ٹوبہ ٹیک سنگھ، چنیوٹ دے ضلعے وی شامل کیتے ونڄن پراتھوں بݨن آلے ایم این ایزدی اکثریت پنجابی ہووݨ پاروں ایں لکھت تے آبادی دی ورداس اوچ اُنہاں ضلعیں کوں سرائیکی وسیب وِچ نئیں ڳݨیا ڳیا۔ ایندے علاوہ پوٹھوہار ریجن کوں چارضلعیں (راولپنڈی، چکوال، اٹک، جہلم) وِچ ڈکھایا ڳئے۔