چینی مافیا، سیاستداناں ڊا گٹھ جوڑ ، صارفین تے کساناں کوں دھوکا ݙیوݨ ءچ ملوث
لاہور ۔ پاکستان ءچ گھنڈ دا میٹھا ترین کم ھِ ایندے باوجود اے اکثر منہ کوڑا کر ݙیندے ، کھنڈ دی تیاری شاید پاکستان دی سبھ غیر مسابقتی صنعت ھِ جو مستقبل ءچ ملک کیتے پانڑیں دے تحفظ تے سنگین نتائج دی حامل ھِ ول وی ایکوں سیاست تے اپنڑیں مضبوچ تے وسیع اثرورسوخ نال بہوں فائدہ پھجدا ھِ جو سیاسی تقسیم تے پارتء منشور توں بالاتر ھِ
ھک اخبار دی رپورٹ دے مطابق کھنڈ (چینی) دے صنعت کار جو کنٹرول سیاسی جماعتاں تے او کہیں بئے شعبے دا کینی ، صنعتی تجزیہ کار کھنڈ دی معیشت تے سیاست دے درمیان مبہم جئے فرق کون صنعت دی بے قاعڈگی نال ملیندے ھن۔ دھائیاں توں مسابقت کوں محدود کرݨ تے غیر مسابقتی عمل وکں فائدہ پھجاوݨ دی سازگار حکومتیاں اپلیسیاں دی بدولت چ کھنڈ دی صنعت نے ملک دے سبھ توں وݙے منافع بخش تے محفوظ کاروبار دی حیثیت نال ترقی دی منازل طے کیتی۔ اے ملک دا شاید واحد کاروبار ھِ جو ہر آوݨ والی حکومت دی طرفوں ہر قدم تے تسلسل دے نال مالیاتی اپلیسی تے سیاسی سپورٹ ملی ایں صورت ءچ صنعتی اشرافیہ کوں سیاسی قیادت توں علیحدہ کرݨ نہایت مشکل ھِ
پچھلے سالاں ءچ کھنڈ دی ودھدی قیمتاں دے حوالے نال پارلیمانی کمیٹی دے اجلاس ءچ پاکستان پیپلزپارٹی دی رھنما ڈاکٹر نفیسہ شاہ نے تبصرہ کیتا ھا کہ ھر سیاسی جماعت ءچ کھنڈ دی صنعت نال وابستہ گروہ کوں اے ٹی ایم مشین سمجھا ویندے۔ تجزیہ کاراں دے مطابق سیاستدان کھنڈ دی مارکیٹ دا پنجاہ فیصد توں ودھ حصہ تے کھنڈ دی ٨٩ ملاں ءچ تقریباں چالھی ملاں دے مالک یا شریک مالک ھن، ملک ءچ کھنڈ دی صنعت تے سیاست نال براہ راست جڑے وݙے کھلاڑیاں ءچ جہانگیر ترین شامل ھن جو جنرل مشرف دے دور حکومت ءچ وزیر صنعت ھن تے ھن وزیر اعظم عمران خان دے قریبی ساتھی جنہاں دا مجموعی مارکیٹ ءچ سب توں وݙا یعنی ١٤ توں ١٦ فیصد حصہ ھِ پاکستان پیپلزپارتی دے شریک چیئرمین آصف علی زرداری مبینہ طور تے سندھ ءچ اومنی گروپ دے تحت چلݨ والی ٩ ملاں ءچ حصص رکھیندے ھن جبکہ بین الاصوبائی تعاون دی وزیر فہمیدہ مرزی دے شوہر وی صوبی ءچ کھنڈ دے کاروبار دے وݙے اسٹیک ھولڈر ھن ۔ ٹھیک ایویں وزیر تحفظ خوراک خسرو بختیار انہاں دے بھیرا تے پنجاب دے وزیر خزانہ ھاشم جوان بخت دے علاوہ پی ٹی آئی دے ٹکٹ ھولڈراں ءچ کھنڈ دی صنعت نال وابستہ کرداراں ءچ سابق وفاقی وزیر ہمایو اختر خان ، انہاں دے بھیرا ھارون اختر شامل ھن جو سابق وزیر اعظم نواز شریف دے مشیر ریونیو وی ھن۔
کھنڈ دی صنعت تے سیاست
پنجاب ءچ نواز شریف دے اھل خانہ تے دیگر رشتے دار وی شوگر ملاں دے مالک ھن ایں حوالے نال اے خاندان ٢ ملاں کوں سرائیسکتان (جنوبی پنجاب) منتقل کرݨ دے تناع ءچ وی ائے کہ جئیں سابق وزیر اعلی پنجاب شہباز شریف نے اپنڑیں خاندانی کاروبار کوں فائدہ پھجاوݨ کیتے نویں مل لائی تے پہلے توں موجود ملاں کوں منتقل کرݨ تے ھک دھائی توں عائد پابندی دا خاتمہ کیتا ھا
شوگر ملاں دے مالکان یا شریف ملکیت رکھݨ والے دیگر سیاست داناں ءچ گجرات دے طوھدری ، ذکا اشرف، سردار نصراللہ دریشک ، مخدوم احمد محمود تے میاں محمد اظہر شامل ھن انہاں دے ولاوہ صوبہ خیبرپختونخوا ءچ مشرف دور ءچ وفاقی وزیر رھاوݨ والے عباس سرفراز خان ٥ شوگر ملاں دے مالک ھن ایں بارے ءچ سیکیورٹی ایکسچینج کمیشن پاکستان ( ایس ای سی پی ) دے ھک سابق رکن نے شناخت پوشیدہ رکھݨ دی شرط تے ݙسایا کہ کھنڈ دی صنعت ءچ بے قائدگیاں دی وجہہ نال کساناں تے صارفین دے مفادات دے تحفظ دے ناں تے ایں صنعت تے سیاست ءچ شراکت ءچ شراکت داری کئی دھائیاں تے مشتمل ھِ انہاں دا مزید آکھݨ ھا کہ جئیں ویلے کہیں کاروبار ءچ بے انتہا بے قاعدگیاں تھیندیاں ھن تاں قدرتی گالھ ھِ کہ صنعت کار پالیسی میکراں تک رسائی رکھݨ کیتے براہ راست سیاسی تعلقات قائم کریندن۔
انہاں آکھیا کہ صنعت کاراں تے سیاست داناں دا اتحاد عوام دی بہتری دی قیمت دے مفادات دا واضح تصادم ھِ تساں کیویں ھک ایہو جئے بندے نال جو کہ سرکاری عہدہ رکھیندا ہووے ایں گالھ دی توقع کریسو کہ او اپنڑیں مفادات نظر انداز کر ݙیووے ؟ انہاں دا مزید آکھݨ ھا کہ حکومت دی ایں صنعت کوں ضرورت توں زیادہ کنٹرول کرݨ دی پالیسی دا نتیجہ ایں کھلے اتحاد دی صورت ءچ نکلدا ھِ تے اے شوگر کاٹلز بنڑݨ دی وجہہ ھِ
تکنیکی طور تے حکومت ایں صنعت کوں کساناں تے صارفین دے فائدے دے ناں تے کنٹرول کریندی ھِ کیونکہ اے کھنڈ خوراک دا ھک انتہائی اہم جز ھِ تاہمی عملی طور تے اے کنٹرول صنعت اشرفیہ کوں فائدہ پہجاوݨ کیتے استعمال تھیندا ھِ کیونکہ حکومت کساناں دیاں ملاں کیتے کافی مقدار ءچ خام مال رھاوݨ دے فیصلے تے اثر انداز تھیوݨ کیتے گنے دی قیمت سالانہ مقرر کریندی ھِ گنے دی وݙی مقدار دی خریداری یا سرپلس پیداوار دے سالاں ءچ برآمدات تے سبسݙی ݙیتی ھِ قلت دی صورت ءچ درآمدات کوں کوٹی مقرر کریندی ھِ تے جئیں ویلے شوگر کارٹلز کساناں دی ادائیگی ءچ تاخیر کریندے یا انہاں کوں روک گھیندن تاں غیر ملکی پیداوار مسابقت توں بچاوݨ کیتے نظراں پھیر گھیندی ھِ
ایس ای سی پی دے سابق رکن نے ݙسایا کہ حکومت دی طرفوں کساناں دے فمادات دا دعوی ایں ویلے بے نقاب تھئی ویندا ھِ جئیں ویلے مل مالکان فصلاں دی کٹائی نومبر دے اوائل توں دسمبر دے درمیان تک ملتوی تے گنے دے سپلائیراں دی ادائیگی مہینیاں بلکہ سالاں تک روکے رکھیندن۔ انہاں آکھیا کہ گنے دی سپورٹ قیمت ءچ اضافے نے ٢٠١٤ء ءچ زیر کاشت رقبے کوں ١ اعشاریہ ١٧ ملین ھیکٹرز تک ودھا ݙیتا ھا جئیں دا اثر کپاہ دی اہم فصل تے گھٹ تھیوݨ دی صورت ءچ نکلا کساناں کوں ادائیگیاں ءچ تاخیر ایں رجحان کوں تبدیل کریندی پئی ھِ انہاں دا مزید آکھݨ ھا کہ جئیں طرح صنعت دے دباو تے کھنڈ دی قیمت ودھدی ھِ ایندے نال وی حکام دی طرفوں صارفین دے مفادات دے تحفظ دی نویع دا اندازہ تھیندا ھِ سال ٢٠٠٩ ءچ مسابقتی کمیشن پاکستان دی کیتی گئی تحقیق ءچ اے گالھ سامنڑیں آئی ھائی کہ پاکستان شوگر مل ایسوسی ایشن شوگر کارٹل دے سربراہ دی حیثیت نال اپنڑیں پلیٹ فارم توں سازشی رویے دی حوصلہ افزائی کرݨ ءچ ملوث ھائی جیندے تحت کرشنگ سیز دے آغاز دی تاریخ صنع تدی پیداوار تے ریٹیل قیمتاں مقرر کیتی ویندی ھائی تاکہ مارکیٹ دے تحفظ کوں یقین بنڑایا ونجے۔
تحقیقات ءچ اے گالھ وی سامنڑیں آئی ھائی کہ کھنڈ دی ریٹیل قیمت مقرر کر تے حکومت وی غیر مسابقتی افعال دی حوصلہ افزائی ءچ ملوث ھائی۔
